کتاب تاریخ اسلام در جنوب شرقی آسیا، تألیف دکتر محمودرضا اسفندیار است که در سال ۱۳۹۷، انتشارات سمت (سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها) آن را در ۲۸۲ صفحه به چاپ رسانید. این کتاب، نخستین پژوهش علمی جامع و تخصصی در حوزه مطالعات اسلام در جهان مالایی به زبان فارسی به شمار می رود.
امروزه یکی از مهمترین کانونهای جمعیت مسلمانان جهان، در جنوب شرقی آسیا، یا همان جهان مالایی قرار دارد. این منطقه مهم، مالایی تبارها را که تقریباً همه مسلمان اند و در کشورهای برونئی، اندونزی، مالزی، سنگاپور، تایلند و فیلیپین زندگی می کنند، در خود جای داده است. اقلیتهای کوچکی از مسلمانان نیز در کشورهای میانمار، کامبوج، لائوس و ویتنام زندگی می کنند. مبنای روش و رویکرد مؤلف در این اثر، مبتنی بر روش مرسوم در نگارش کتابهای تاریخی است. وی همواره کوشیده است تا این اثر در عین اختصار، جامع، مفید و قابل استفاده برای دانشجویان و علاقمندان حوزه مطالعات تاریخ و تمدن اسلامی باشد و به خواننده تصویری تاریخی از روند نفوذ و بسط اسلام در این منطقه از آغاز تا عصر حاضر ارائه کند. مؤلف با توجه به فقدان آشنایی و اطلاعات اندک عموم مخاطبان از این منطقه و نیز برای جذابیّت و امکان درک بهتر مطالب کتاب، از نقشه‌ها و تصاویر مختلفی استفاده کرده که بر جامعیت و غنای بیشتر اثر، افزوده است. یکی از نکات قوت این اثر، استفاده از مهمترین منابع تخصصی و علمی در حوزه مطالعات جهان مالایی (به خصوص منابع کلاسیک مالایی و جاوی) است که بنابر آن، فهرست تخصصی جامع و مدونی از منابع را برای پژوهشگران در این حوزه ارائه می دهد. در یک جمع بندی کلی باید گفت که این اثر از نظر طرح و ایده، خلاقانه و از استانداردهای یک پژوهش علمی و روشمند، برخوردار است.
کتاب تاریخ اسلام در جنوب شرقی آسیا مشتمل بر ۷ فصل است. فصل اول به کلیات و موضاعاتی نظیر منطقه شناسی، جغرافیای سیاسی و طبیعی، قوم شناسی، جهان مالایی به گزارش جغرافیدانان مسلمان و تاریخ و فرهنگِ دوران پیشا اسلامی این منطقه اختصاص یافته است.
در فصل دوم، ورود اسلام و فرآیند اسلامی شدن این منطقه و نقش بازرگانان و مهاجران و طریقت های تصوف در این فرآیند بررسی شده است. معرفی مهمترین طریقت های تصوف و صوفیان مهم این منطقه، از دیگر موضوعات این فصل است.
فصل سوم با عنوان سلطنت های اسلامی به معرفی مهمترین سلسله های پادشاهی که مسلمانان در این منطقه تأسیس کردند، اختصاص دارد. سلطنت مالاکا، جوهور- ریائو، آچه و دماک از جمله این سلسله ها به شمار می رود.
در فصل چهارم ورود کشورهای استعمارگر غربی مانند پرتغال، اسپانیا، هلند، فرانسه، انگلیس و آمریکا و همچنین حمله ژاپن به این مناطق در جریان جنگ جهانی دوم بررسی شده است.
فصل پنجم به جنبشها و سازمان های اسلامی ضد استعماری، اصلاح طلب و سنّتگرا در جهان مالایی اختصاص یافته و مهمترینِ این جنبش ها و سازمان ها نظیر پادری، آچه، سرکت اسلام، محمدیه و نهضت العلماء معرفی شده است.
فصل ششم به وضعیت کشورها و اقلیت های مسلمان منطقه و نقش اسلام در حیات سیاسی و فرهنگی آنها در دوران معاصر پرداخته است.
آخرین فصل کتاب یعنی فصل هفتم با عنوان تمدن و فرهنگ اسلامی در جنوب شرقی آسیا، به بررسی زبان و ادبیات مالایی، نظام تعلیم و تربیت، معماری و هنر اسلامی اختصاص دارد.
گفتنی است، مطالعه و دسترسی به این کتاب تاریخ اسلام در جنوب شرقی آسیا با مراجعه به سایت مرکز نشر الکترونیک سازمان «سمت» به آدرس ذیل امکان‌پذیر است:
