دکتر محمودرضا اسفندیار، مدیر و موسس مرکز ایرانی مطالعات جهان مالایی، در سومین سلسله نشست های مجازی عرفان و تجلیات آن در فرهنگ، ادبیات و هنر، سخنرانی کرد.
در این سخنرانی که با موضوع تصوف در جنوب شرقی آسیا صورت گرفت، وی ضمن مرور روابط و تاثیرات فرهنگ ایران و فرهنگ ایرانی در جهان مالایی، به مرور تاریخی ورود اسلام و آموزه های عرفانی و صوفیانه آن به این منطقه پرداخت.
دکتر اسفندیار، ضمن بیان این مطلب که سوابق و تعاملات ایران و جهان مالایی به دوره ساسانیان بر می گردد، گفت: تنگه مالاکا که بین اندونزی و مالزی واقع است و آب راهه بسیار مهمی است و در کنار آن بندر مالاکا، چون در مسیر حرکت کشتی های تجاری ایران به سمت چین قرار داشته است، همواره منطقه مهمی به شمار می رفته است و بازرگانان ایرانی به شهر بندری مالاکا رفت و آمد داشته اند و به مرور به یک شهر چند ملیتی تبدیل شد و همین موضوع، زمینه ای جهت ورود اسلام به این منطقه شد. اسفندیار افزود: بخش زیادی از میراث فرهنگی ما از بعد زبانی، فرهنگی و… در این منطقه قابل ملاحظه است که بیانگر تاثیر ایران، به ویژه از نظر عرفانی بر فرهنگ این منطقه است.
وی مهاجرت و حضور سادات حضرمی که از منطقه یمن به آنجا رفته بودند، را از دیگر زمینه های ورود فرهنگ شیعی – صوفیانه به این منطقه دانست و گفت: عنصر سیادت و گرایشات صوفیانه و شیعی در گسترش اسلام و تصوف در جهان مالایی تاثیر زیادی داشته است.
دکتر اسفندیار با اشاره به ظرفیت ها و ساختار فرهنگ های بومی جهان مالایی، آنها را آماده تاثیر پذیری از مفاهیم صوفیانه عنوان کرد و در ادامه گفت: صوفیان ( از جمله ولی سونگو یا نه ولی جاوی) در این منطقه از ظرفیت های فرهنگ بومی استفاده و به تبلیغ اسلام پرداختند و توانستند بین تصوف و فرهنگ بومی که آمیزه ای از ادیان بومی و هندو-بودایی بود، سازگاری ایجاد کنند و به مرور با ادغام و تبدیل و تحول فرهنگی، بسیاری از عناصر بومی و محلی از جمله قهرمانان و شخصیت های مهم بومی با عناصر اسلامی و عرفانی و شخصیت های اسلام و عرفانی جایگزین شدند.
دکتر اسفندیار در پایان این نشست، دو جریان و گرایش مهم عرفانی این منطقه را ابتدا گرایش وحدت وجود عنوان دانست که تحت تاثیر ابن عربی است و در آثار شخصیت هایی مانند حمزه فنصوری و شمس الدین سوماترایی که هر دو تحت تاثیر عارفان و صوفیان ایرانی بوده اند و گرایش دوم را وحدت شهود عنوان کرد که تحت تاثیر غزالی است و می کوشد بین تصوف و شریعت هماهنگی کامل ایجاد کند و گفت: غزالی امروز از شخصیت های مهم و محبوب در فرهنگ صوفیانه و اسلامی جهان مالایی است.